رحمانی: شناخت عوامل تغییر سبک زندگی مردم نیازمند مطالعات میدانی است

به گزارش خبرنگار مهر، حجت‌الاسلام علی رحمانی شامگاه دوشنبه در نشست «عبور از بن‌بست ۲» (کرسی آزاداندیشی با محوریت سبک زندگی) که در مؤسسه مطالعات راهبردی علوم و معارف اسلامی و با حضور اندیشمندان و کارشناسان برگزار شد، با انتقاد از وضعیت تحقیقات در حوزه سبک زندگی اسلامی اظهار کرد: علی‌رغم گذشت بیش از پانزده سال از طرح مسئله سبک زندگی در کشور، هنوز کار جدی و منسجم در این زمینه انجام نشده است.

مسئول دفتر تبلیغات اسلامی خراسان رضوی با اشاره به تجربه برگزاری همایش ملی سبک زندگی در سال ۱۴۰۲ افزود: در این همایش که با حضور مراکز علمی، حوزوی و دانشگاهی کشور انجام شد، بررسی‌ها نشان داد حدود ۳۴ درصد از پژوهش‌ها در حوزه «سبک زندگی و خانواده» متمرکز بوده است. پس از آن، مباحث مرتبط با رسانه و سلامت در رده‌های بعدی قرار داشتند، در حالی‌که موضوعاتی مانند «سبک زندگی و هویت» یا «زندگی شهری» تقریباً بدون پژوهش باقی مانده‌اند.

وی تصریح کرد: آنچه تاکنون در کشور به‌عنوان پژوهش یا تولید علمی در حوزه سبک زندگی وجود دارد، از انسجام علمی و فنی کافی برخوردار نیست. از بیش از شش هزار اثر شناسایی‌شده شامل پایان‌نامه، مقاله، و کتاب تنها حدود شصت مورد کیفیت علمی قابل قبول داشته‌اند.

رحمانی با اشاره به تفاوت عملکرد نهادهای علمی گفت: در قیاس میان مراکز حوزوی و دانشگاهی، حوزه‌های علمیه گام‌های دقیق‌تری در این حوزه برداشته‌اند.

با این حال، همچنان نمی‌توان به نتایج فعلی اتکا کرد، زیرا آمار و داده‌های قابل استناد در زمینه وضعیت سبک زندگی در کشور در دسترس نیست.

مسئول دفتر تبلیغات اسلامی خراسان رضوی با بیان اینکه شناخت عوامل مؤثر بر تغییر سبک زندگی در میان مردم نیازمند مطالعات میدانی دقیق است، افزود: در حال حاضر هیچ بررسی فراگیر درباره تأثیر زمان، شرایط اجتماعی یا فرهنگی بر تحول سبک‌های زندگی در کشور انجام نشده است.

وی به غلبه گرایش‌های غربی در تولیدات علمی موجود اشاره کرد و گفت: اصطلاح سبک زندگی ترجمه واژه انگلیسی life style است که از بستر فرهنگی و معرفتی غرب برخاسته است؛ واژه‌ای که بار معنایی مبتنی بر فردگرایی، سودگرایی و فرهنگ مادی دارد. از این‌رو، استفاده از آن بدون بازتعریف بومی و اسلامی، می‌تواند حامل همان پارادایم‌های فکری غربی باشد.

رحمانی اظهار کرد: ضروری است نظام علمی و فرهنگی کشور با تکیه بر مبانی دینی و ایرانی، بازتعریف و بنیان‌گذاری تازه‌ای برای مفهوم سبک زندگی ارائه دهد تا مسیر مطالعات در این حوزه از وابستگی معرفتی به غرب جدا شود و به سمت الگوی فرهنگی بومی و اسلامی حرکت کند.

مسئول دفتر تبلیغات اسلامی خراسان رضوی با تأکید بر ضرورت نگاه جامع و بازتعریف‌شده به مفهوم «سبک زندگی»، اظهار کرد: موضوع سبک زندگی نیازمند تبیین علمی و دقیق است و نباید به‌صورت بخش بخش و پراکنده با آن مواجه شد.

وی با اشاره به ضرورت توجه نهادهای رسمی و مردمی در این زمینه افزود: سبک زندگی هم در سطح فردی و هم در سطح حاکمیتی اهمیت دارد و در هر دو حوزه، باید مصادیق، محورها و برش‌های اساسی موضوع به درستی شناسایی و تبیین شود.

وی افزود: در سخنرانی رهبر معظم انقلاب در خراسان شمالی نیز محورهای مهمی درباره سبک زندگی و پرسش‌های بنیادینی در این زمینه مطرح شد که متأسفانه تاکنون پاسخ جدی و عمیقی به آن‌ها داده نشده است.

رحمانی خاطرنشان کرد: یکی از ابعاد مهم این بحث، جنبه حاکمیتی و حکمرانی آن است. باید تفاوت میان حاکمیت به معنای دولت مستقر و نهادهای رسمی با حکمرانی به معنای مدیریت عمومی و حضور نهادهای مردمی در فرآیندهای فرهنگی روشن شود.

مسئول دفتر تبلیغات اسلامی خراسان رضوی افزود: در واقع حکمرانی در حوزه فرهنگ، نیازمند درک نقش و جایگاه نهادهای غیردولتی و مردم‌نهاد (NGOها) است و بدون حضور آن‌ها، نه سیاست‌گذاری فرهنگی موفق خواهد بود و نه اصلاح سبک زندگی در جامعه محقق می‌شود.

وی در ادامه با تأکید بر ضرورت توجه نظری عمیق‌تر به این موضوع اظهار کرد: اگر رهبر معظم انقلاب در سطح حکمرانی نیز به موضوع سبک زندگی ورود پیدا کنند، می‌توان تفاوت‌های اساسی میان جنبه حاکمیتی، فلسفی، فقهی و حتی کلامی این بحث را بررسی و تبیین کرد. به باور من، موضوع سبک زندگی ظرفیت گسترده‌ای برای مطالعات کلام جدید، فلسفه اجتماعی و نیز حوزه‌های فرهنگی و اجتماعی دارد.

رحمانی با ابراز تأسف از کم‌توجهی برخی نهادهای فکری و فرهنگی به محتوای بیانات رهبر معظم انقلاب در این حوزه گفت: در حالی که شخص رهبر انقلاب، به‌عنوان فردی که به‌صورت مستقیم و عمیق به مسئله سبک زندگی ورود کرده‌اند، بارها خطوط اصلی را بیان نموده‌اند، اما بسیاری از مراکز فرهنگی صرفاً به ظاهر عبارات توجه کرده و از محتوای عمیق فرمایشات ایشان غافل مانده‌اند.

مسئول دفتر تبلیغات اسلامی خراسان رضوی بیان کرد: ضرورت دارد مجموعه‌ای پژوهشی مأمورِ تبیین مبانی، مصادیق و روش‌های عملی پیاده‌سازی سبک زندگی اسلامی شود و اقدامات و تدابیری که معظم‌له در عمل اتخاذ کرده‌اند نیز به‌صورت علمی بررسی و مستندسازی گردد.

وی همچنین با اشاره به کمبود تحقیقات بنیادین در زمینه تحول سبک زندگی تصریح کرد: در حال حاضر پژوهش‌های جدی در خصوص چگونگی تغییر سبک زندگی در جامعه وجود ندارد. باید بررسی شود که چه عواملی موجب تحول رفتارها و نگرش‌های اجتماعی می‌شود و چه مسیری می‌تواند سبک زندگی ایرانی‌اسلامی را از سطح شعار به مرحله تحقق عملی برساند.

رحمانی خاطر نشان کرد: بازتعریف سبک زندگی از منظر بومی و دینی، هم به تبیین نظری نیاز دارد و هم به اقدام میدانی و این مأموریتی است که هم مراکز علمی و هم نهادهای تصمیم‌ساز فرهنگی باید با برنامه‌ریزی مشترک و بلندمدت دنبال کنند.