نوری بیلگه جیلان به سینمای ترکیه اعتبار داد؛ جدال میان سنت و مدرنیته

به گزارش خبرگزاری مهر به نقل از روابط‌عمومی گروه سینمایی «هنر و تجربه»، سومین برنامه از مجموعه برنامه‌های «سینمای تجربی جهان» که توسط گروه سینمایی «هنر و تجربه» برگزار می‌شود شنبه ۲۸ تیر و با نمایش سومین فیلم از سه‌گانه «روستا» ساخته نوری بیلگه جیلان با نام «فاصله» در پردیس سینمایی چارسو برگزار شد.

در ابتدای این برنامه مازیار فکری ارشاد کارشناس و مجری نشست با اشاره به اینکه «فاصله» سومین فیلم از سه‌گانه «روستا» و در واقع سومین فیلم آغازین کارنامه نوری جیلان است، گفت: این سه فیلم، در حقیقت، مرحله از «از پیله درآمدن» یک فیلمساز جوان و نوخاسته بودند که از فیلم چهارمش، یعنی «اقلیم‌ها»، مسیر فیلمسازی‌اش تا حدودی دچار تغییر، جهان او گسترده‌تر و فیلم‌هایش از لحاظ تکنیکی پخته‌تر شدند و به تدریج به آن چیزی رسید که امروز ما از نوری جیلان می‌شناسیم.

وی ادامه داد: در سه فیلم ابتدایی، جیلان داستان افرادی را روایت می‌کند که از فضای بسته روستایی به فضایی ظاهراً بازتر و شهری مهاجرت می‌کنند. بااین‌حال، در شهر نیز مشکلات خاص خودشان را دارند. فیلم نه مهاجرت به شهر را تشویق می‌کند، نه از آن نهی می‌کند. بلکه، با تکیه‌ بر جهان‌بینی چخوفی کارگردان، تلاش می‌شود تا جنبه‌های منفی هر دو فضا موردتوجه قرار گیرد. در فیلم «فاصله» ما با شخصیتی مواجهیم که به‌عنوان یک هنرمند وارد شهری بزرگ مانند استانبول شده است، شهری که نه‌تنها مرکز تبادلات فرهنگی و هنری ترکیه، بلکه بخشی از شرق اروپا و منطقه بالکان است. این شخصیت، بحران‌های شخصی خود را تجربه می‌کند و این بحران‌ها بر روحیاتش تأثیرگذار هستند. از یک جایی به بعد، گویی دچار گرفتاری و بن‌بست می‌شود.

فکری ارشاد تصریح کرد: از ویژگی‌های اساسی سینمای جیلان، تضاد میان سنت و مدرنیته است؛ مسئله‌ای که شاید در سینمای ایالات متحده آمریکا معنای چندانی نداشته باشد، اما ما در این بخش از جهان، با آن زندگی می‌کنیم، رشد می‌کنیم و پا به سن می‌گذاریم. حتی در اروپای غربی نیز این تضاد به این شکل وجود ندارد. اما در سینمای کشوری چون ترکیه، که جیلان یکی از شناخته‌شده‌ترین و جهانی‌ترین فیلمسازان آن است، این تضاد به‌روشنی دیده می‌شود. به نظر می‌رسد که جامعه‌ای نظیر ترکیه، با وجود ظاهر مدرنی که بر اساس آموزه‌های آتاتورک شکل گرفته، از درون همچنان با مسائل سنتی، به‌ویژه در حیطه دین، درگیر است. این تضاد به‌شکلی جدی در فرهنگ و جامعه ترکیه ریشه دارد. همین تفاوت‌ها و تضادهایی که میان جامعه سنتی ترکیه و سبک زندگی مدرنِ متأثر از آموزه‌های آتاتورک شکل گرفته، در لایه‌های مختلف زندگی روزمره دیده می‌شود و تناقض‌هایی ایجاد کرده است که جیلان از جمله فیلمسازانی است که به‌طرزی بسیار ماهرانه آن‌ها را به تصویر کشیده است.

وی ادامه داد: سینمای ترکیه، پیش از ظهور جیلان، به جز صنعت سریال‌سازی که در جهان نفوذ گسترده‌ای داشته، تولیدات سینمایی شاخصی نداشته و جیلان توانسته با این آثار ارزشمند، جایگاهی برای خود در سینمای ترکیه ایجاد کند. این موضوع باعث شده که حمایت‌های نسبی از او صورت بگیرد، به‌خصوص که آثارش با درخشش در عرصه جهانی توانسته نام ترکیه را نیز مطرح کند. هرچند که نمایشی متفاوت از ترکیه ارائه می‌دهند؛ نمایشی که فراتر از تصاویر کارت‌پستالی و کلیشه‌ای استانبول مدرن است و واقعیت‌های عمیق‌تر جامعه را بازتاب می‌دهد.

احمد بهرامی تهیه‌کننده و کارگردان سینما نیز در ارتباط با چگونگی آشنا شدنش با آثار جیلان و تأثیری که از او گرفته است، گفت: اولین فیلمی که من از نوری جیلان دیدم، همین فیلم «فاصله» بود. برای من، که آن زمان دانشجوی فیلمسازی بودم، این فیلم به‌عنوان یک الگو عملکرد و بارها این جمله را با خودم تکرار کرده‌ام: «پس می‌شود یک فیلم ساده ساخت».

وی در رابطه با عواملی که یک تجربه را به اثری مناسب برای پرده سینما تبدیل می‌کنند، گفت: اولین عامل، این است که وقتی تجربه شخصی‌ات را روی کاغذ می‌آوری، باید واقعاً بررسی کنی که آیا این روایت «شروع، میانه و پایان» دارد؟ آیا ساختار دارد؟ چون خیلی وقت‌ها ما خاطراتی داریم که برای جمع پنج‌نفره خانوادگی جذاب است، چون بارها و بارها تعریفشان کردیم. ولی این به معنای داشتن ظرفیت دراماتیک نیست. مسئله دوم این است که باید از فیلتر ذهن خودت عبور کند. یعنی تمام آنچه خوانده‌ای، دیده‌ای، حس کرده‌ای و زیسته‌ای باید خودش را در آن روایت نشان بدهد. فقط خاطره خام کافی نیست. یک بخش این ماجرا، تکنیک است ولی بخش مهم‌تر آن، شاید نگاه شخصی شما به جهان، تجربه‌های دیداری‌ و سلیقه‌ هنری‌ات باشد. وقتی این‌ها با هم ترکیب می‌شوند، آن‌وقت ممکن است آن خاطره تبدیل به یک فیلم خوب شود.

احمد بهرامی در مورد جهان‌بینی و نگرش جیلان در آثارش افزود: در فیلم‌های جیلان، به‌ویژه در همین فیلم اخیرش، این تقابل میان سنت و مدرنیته به‌وضوح مشهود است و خود جیلان نیز اشاره کرده است که تقابل سنت و مدرنیته در فضاهای شهری و روستایی یکی از تم‌های بنیادین آثار او است. امری که به نظر من، ما نیز در صدسال گذشته در کشور خود تجربه کرده‌ایم. اگر به شرایط امروز خود نیز بنگریم، جامعه ما همچنان با این دوگانگی مواجه است.

وی عنوان کرد: اینکه جیلان توانسته است بدون آنکه کسی را ناراحت کند، چهره‌ای انتقادی از جامعه ترکیه ارائه دهد، نکته قابل‌توجهی است.