تئاتر لازمه روزگار بحران؛ «قرمز» پیشنهادی برای هنردوستان است

مهرداد قیومی، مترجم و کارگردان نمایش «قرمز» که این روزها در مجموعه تئاتر «لبخند» روی صحنه است، در گفتگو با خبرنگار مهر درباره روایت نمایش گفت: ماجرا درباره بخشی از زندگی مارک روتکو نقاش اکسپرسیونیست انتزاعی قرن بیستم است. اتفاقی خاص در زندگی روتکو رخ می‌دهد که جان لوگان نمایشنامه‌نویس، با بهره‌گیری از آن، تراژدی‌ای پنج‌پرده‌ای می‌نویسد؛ تراژدی که از الگوی مدرن بهره گرفته است. حدود ۷۰ تا ۸۰ درصد وقایع نمایش مبتنی بر واقعیات زندگی روتکو است و ۲۰ تا ۳۰ درصد آن دخل و تصرف نویسنده است که برای خلق ساختار دراماتیک نمایشنامه الزامی است.

قیومی با تاکید بر ظرفیت‌های دراماتیک متن افزود: تراژدی در تعریف کلاسیکش الزاماً باید واجد ساختارهایی مشخص باشد اما در تراژدی مدرن، این قالب‌ها با قرائتی تازه بازخوانی می‌شوند. جان لوگان در این نمایشنامه با مهارت بسیار این بازخوانی را انجام داده است.

لحظه سقوط، لحظه غرور است

این مترجم و کارگردان درباره ویژگی‌های برجسته کاراکتر روتکو، بیان کرد: در این تراژدی، با مفهوم «هوبریس» یا غرور افراطی مواجه‌ایم؛ جایی که کاراکتر در اوج غرور به لحظه‌ سقوط نزدیک می‌شود.

قیومی درباره حضور رضا بهبودی در نقش مارک روتکو، عنوان کرد: آقای بهبودی که نقش روتکو را بازی می‌کنند به‌خوبی از پس این فرآیند برآمده‌اند. فضا، یک آتلیه کلاسیک است و موقعیت‌ها به شکلی طراحی شده‌اند که برای مخاطب ملموس و قابل درک باشند.

وی تأکید کرد: تماشاگر در مواجهه با اثر، بیش از آنکه با اطلاعات صرف مواجه شود با تجربه‌ای احساسی – فکری طرف است؛ شخصیت روتکو درباره مسائلی صحبت می‌کند که برای مخاطب آشناست، دغدغه‌هایی که هنرمند امروز هم با آنها دست‌به‌گریبان است. در نتیجه سعی کردیم نمایش فقط احساس برنیانگیزد بلکه مخاطب را به اندیشیدن نیز وادارد.

کارگردانی، نه تردستی بلکه ترجمه اندیشه است

قیومی در ادامه با رد نگاه نمایشی صرف به کارگردانی، درباره رویکرد خود تصریح کرد: کارگردانی نباید نمایش مهارت باشد یا شعبده‌بازی. وقتی ما از تمام عناصر برای رسیدن به اندیشه تحلیل متن استفاده کنیم، وظیفه‌مان را انجام داده‌ایم. متن لوگان دیالوگ‌محور است و ما بیش از ۱۰ ماه تمرین کردیم تا رابطه میان استاد و شاگرد و فضای بین آنها شکل بگیرد. در ادامه از عناصر تئاتریکالیته استفاده کردیم، بدون اینکه بخواهیم فضای متن را بیش از حد تغییر دهیم.

وی یادآور شد: به نظر من در کارگردانی و خلق میزانسن، میزانسنی درست است که مخاطب، خط کارگردانی را حس نکند. نمایش نباید خود را به رخ بکشد، بلکه باید در خدمت روایت و مفهوم کلی اثر باشد.

ماجرا نه روتکو، که تئاتر است

قیومی درباره دلایل انتخاب روتکو به عنوان سوژه اصلی این نمایش توضیح داد: اگر فقط قرار بود روتکو را اجرا کنیم، طبیعتاً مخاطب‌مان فقط هنرمندان حوزه تجسمی بودند اما از روتکو به‌عنوان یک موقعیت نمایشی بهره گرفته‌ایم. آنچه برای ما اهمیت دارد، خودِ اجرای تئاتر است. من قرار نیست پرتره‌ای از یک چهره هنری قرن ۲۰ به صحنه بیاورم، بلکه می‌خواهم یک تراژدی مدرن را اجرا کنم.

پیش‌زمینه‌ای برای فهم نمایش

وی با اشاره به دشواری برخی مفاهیم تخصصی در نمایش افزود: در متن نمایش اصطلاحاتی وجود دارد که ممکن است برای همه مخاطبان قابل درک نباشد. به همین دلیل ویدئوهای آموزشی آماده کرده‌ایم و پیش از اجرا، آنها را نمایش می‌دهیم تا مخاطب با پیش‌زمینه مناسب وارد جهان اثر شود.

این کارگردان درباره طیف مخاطبان این نمایش گفت: فکر می‌کنم حتی کسانی که تنها از کنار هنر عبور کرده‌اند نیز باید این نمایش را ببینند. برای دانشجویان و علاقه‌مندان هنرهای مختلف مثل نقاشی، سینما، تئاتر و … تماشای این اثر بسیار توصیه می‌شود.

در زمانه بحران، تئاتر تعطیل نمی‌شود

قیومی در پایان با اشاره به شرایطی که توسط حملات ددمنشانه رژیم صهیونیستی به کشورمان ایجاد شد و پرسش برخی از افراد نسبت به ضرورت اجرای تئاتر در این اوضاع، یادآور شد: بارها از ما پرسیده‌اند که چرا در این شرایط تئاتر کار می‌کنید؟ من یاد سالن‌های تئاتری می‌افتم که در جنگ جهانی دوم بر سردرشان نوشته بودند «ما هرگز تعطیل نشدیم». شاید تئاتر نتواند صلح را برقرار کند اما می‌تواند دیالوگ را زنده نگه دارد. تئاتر باید حتی در شرایط جنگی ادامه پیدا کند چرا که در تاریخ هم همین‌طور بوده است. همان‌طور که روتکو در نمایش «قرمز» می‌گوید؛ «این روزها حال هیچ کس خوب نیست، ما توی وضعیت دائمی سرگردان گرفتار شدیم».

نمایش «قرمز» نوشته جان لوگان و ترجمه و کارگردانی مهرداد قیومی از ۵ خرداد روی صحنه سالن شماره ۳ مجموعه تئاتر لبخند رفته است.

رضا بهبودی و دانیال نوروش گروه بازیگران این نمایش را تشکیل می‌دهند.

نمایش «قرمز» تازه‌ترین اثر گروه تئاتر لیو به سرپرستی محمدحسن معجونی است.

عکس از مهدی آشنا است.