تحلیل «مانیفست» یک آهنگساز در ۷۴ سالگی؛ آقای علیزاده شما مایه افتخارید

به گزارش خبرگزاری مهر، شهرام صارمی پژوهشگر، نوازنده و منتقد حوزه موسیقی با انتشار متنی به مناسبت هفتاد و چهارمین زادروز حسین علیزاده موسیقیدان و آهنگساز کشورمان به ارائه نقطه نظرات خود درباره مجموعه «دستگاه‌های موسیقی ایران به روایت حسین علیزاده» پرداخت.

در بخشی از یادداشت شهرام صارمی آمده است:

«هفتاد و چهارمین زادروز چهره پر افتخار و استثنایی موسیقی ایران حسین علیزاده را به موسیقی ایران، هنرمندان موسیقی، جامعه هنری و عموم مردم فرهنگ دوست کشورمان تبریک می‌گویم.

حسین علیزاده در سال‌های پر افتخار زندگی هنری خود برای موسیقی ایران شان و ارزشی والا آفرید. او در تمامی این سال‌ها ضمن رعایت استقلا ل و عدم وابستگی خود به هیچ یک از نهادهای دولتی یا هنری وابسته به دولت، فعالیت‌های ارزشمند و ماندگار خود را با همت والا و اعتقاد راسخ خود به ثمر رسانده است.

بدون شک علیزاده از تاثیرگذارترین موسیقی‌دانانی است که موسیقی هنری امروز ایران مدیون تلاش‌های بی‌وقفه او است. او هنرمندی دغدغه‌مند است و نسبت به وضعیت هنر و هنرمند، شرایط اجتماعی، ناملایمات، هیچ‌گاه سکوت اختیار نکرده است. او طی سال‌های متمادی فعالیت جدی و بدون وقفه جریانی را بدعت گذاشته است که حاصل نگاه شخصی و خلاقانه او به موسیقی ایران، ردیف، نوازندگی، آهنگسازی و زندگی است.

آثار او، هم سادگی و بی پیرایگی موسیقی را در خود دارد (همچون شعر سعدی، سهل و ممتنع) و هم پیچیدگی های موسیقیایی دارد (همچون شعر بیدل دهلوی، فلسفی و رمزآلود).

«مجموعه دستگاه‌های موسیقی ایران» هم به یقین سخت‌ترین پروژه تولید شده در تاریخ موسیقی ایران است و به عقیده من این اثر «مانیفست» حسین علیزاده است.

به همین جهت و به مناسبت زادروز پر افتخارش نگاهی اجمالی به این مجموعه خواهیم داشت:

مجموعه صوتی «دستگاه‌های موسیقی ایران» شامل ۱۷ جلد کتاب و ۱۳ لوح فشرده (در مجموع ۳۰۲ قطعه) در سال ۱۴۰۳ به پایان رسید.

مجموعه ای که از سال ۱۳۹۸ در روزهایی با شرایط سخت، مشکلات تمرین‌های گروهی فشرده، دور هم جمع شدن و ضبط در آغاز همه‌گیری ویروس کرونا، اعتراضات اجتماعی، شرایط سخت بیماری، وسیع بودن پروژه که با عشق، اعتقاد و پشتکاری که در تمامی این سال‌ها از حسین علیزاده دیده‌ایم، امکان‌پذیر شد و حاصل آن مجموعه‌ای است استثنایی، ماندگار، کاربردی، خلاقانه و نفیس که به جامعه موسیقی ایران تقدیم شده است.

هر یک از دستگاه ها و آوازها شامل قطعات فرم پیش‌درآمد، تصنیف، چهارمضراب، رنگ (از ساخته های خودش) و همچنین ردیف‌های حسین علیزاده شامل ساز و آوازها و ضربی ها که به طور مستقل در یک کتاب منتشر شده و تمامی این مجموعه به صورت صوتی اجرا شده است.

این مجموعه دارای خصوصیت های فراوانی است که به برخی از آن‌ها اشاره خواهد شد:

تمامی اشعار مورد استفاده در این مجموعه به صورت اختصاصی و برای همین مجموعه سروده شده است. سیروس جمالی شاعر و موسیقی دان، از شاگردان حسین علیزاده، اشعاری ناب، مناسب، تخصصی و پر احساس را برای این مجموعه ها سروده، اشعاری که برای هر گوشه، با اشاره به نام گوشه مورد نظر سروده شده است. ضمن اینکه هر یک از این مجموعه ها همچون یک اجرای کامل کنسرت، با تمام اجزا نوشته و اجرا شده است که هم قابلیت اجرایی و هم قابلیت آموزشی دارند.

در این مجموعه ها، آوازها از جایگاه خاصی برخوردارند. بیات ترک، ابو عطا، افشاری، دشتی و بیات کرد، هر یک با استقلال کامل و اجرای تمامی جزبیات، گوشه ها و قطعات فرم نمایان شده‌اند.

در این مجموعه آوازها جانی دیگر یافته و تمامی قطعات نیز به صورت گروهی (آنسامبل)، ضبط شده اند. اولین شرط ضبط قطعات به صورت گروهی، تمرینات مستمر و بالا بودن توانایی نوازندگان است. در اجرای قطعات گروهی هنرمندان جوانی با تکنیک‌های نوازندگی و خوانندگی قابل قبول، مسئولیت پذیر و کارا حضور داشته اند که با سرپرستی و حضور حسین علیزاده آثاری ماندگار را به ثبت رسانده اند. ضبط قطعات به صورت گروهی تاثیرگذاری حسی این آثار را دو چندان کرده است.

تولید این مجموعه با حضور حدود ۴۵ هنرمند انجام شده است که در نوع خود از پر تعداد ترین حضور هنرمندان در تولید اثر است. ترکیب گروه‌ها با تفاوت‌های اندکی انتخاب شده و حضور هنرمندان مختلف در گروه‌ها با عث شده است که اجراها از نظر حسی رنگ و بویی متفاوت داشته باشد.

این مجموعه ها اولین رویکرد به ردیف موسیقی ایران با نگاهی خلاقانه است که قابلیت شنیداری برای عموم علاقه مندان به موسیقی را دارد.

پیش از این رویکرد به ردیف و نمونه های ضبط شده موجود فقط و فقط جنبه آموزشی برای فراگیران موسیقی (به عنوان منبع درسی) داشته است و قابلیت شنیداری برای عموم علاقه مندان و شنوندگان موسیقی را نداشته است. ضمن اینکه مجموعه یاد شده می بایست در سطوح بالای دانشگاهی زیر نظر مدرسین مجرب آموزش داده شود. این در حالی است که علیزاده در این آثار نمایشی از ظرافت، تکنیک اجرایی، رویکرد خلاقانه به ردیف و احساسی عمیق را به نمایش گذاشته است.

زادروز خجسته اش را تبریک می گویم، شادمانی و موفقیت های بیش از پیش را برای این مرد خستگی ناپذیر، معلم بزرگ و مهربان موسیقی ایران آرزومندم. سپاسگزار و مدیون محبت ها و بزرگواری های او هستیم، تا هستیم.»