بررسی عملکرد تعاونی‌های عمرانی فعال در غرب تهران طی یک دهه اخیر

در یک دهه اخیر، بخش تعاونی عمران مسکن به‌عنوان یکی از ابزارهای مهم تأمین مسکن برای اقشار متوسط جامعه در مقابل بازار داغ مسکن شهر تهران مطرح بوده است.

بر اساس گزارش وزارت تعاون، تعداد کل تعاونی‌های فعال کشور در سال ۱۳۹۳ بیش از ۱۰ هزار مورد بود که نزدیک به ۱۵ درصد آن‌ها در حوزه عمرانی فعالیت داشتند.

در همین سال، منطقه غرب تهران (منطقه ۲۲ و اطراف آن) به‌واسطه وجود اراضی آزاد و توسعه محور دریاچه چیتگر، فرصت مناسبی برای اجرای پروژه‌های تعاونی فراهم آورد که در نهایت منجر به احداث ده‌ها هزار واحد مسکونی گردید.

ماهیت تعاونی‌های عمرانی

مطابق ماده ۹۰ قانون شرکت‌های تعاونی، شرکت تعاونی عمرانی شرکتی است که با هدف اجرای پروژه‌های ساختمانی و ارائه خدمات عمرانی و با عضویت افرادی تشکیل می‌شود که نیروی کار یا سرمایه خود را در اختیار شرکت قرار می‌دهند.

تعاونی‌های عمرانی معمولاً از اعضا (اعضای دارای حق رأی)، هیئت مدیره و مجمع عمومی تشکیل شده و زیرنظر وزارت تعاون، کار و رفاه اجتماعی فعالیت می‌کنند.

جایگاه تعاونی‌های عمرانی در غرب تهران

مطالعات نشان می‌دهد تعداد تعاونی‌های عمرانی در استان تهران از حدود ۱۲۰ تعاونی در سال ۱۳۹۰ به بیش از ۲۵۰ تعاونی در سال ۱۳۹۹ افزایش یافته است. این رشد نمایانگر استقبال اعضا و توانایی این نهادها در جذب سرمایه اجتماعی است.

  • ضرورت اجتماعی و اقتصادی: تأمین مسکن مددجویان و اقشار متوسط: بخش اعظم اعضای تعاونی‌ها خانوارهای متوسط و کم‌درآمد هستند که فاقد قدرت خرید کافی جهت خرید مسکن آزادند.
  • بازآفرینی شهری: اجرای پروژه‌های بازآفرینی در بافت‌های فرسوده غرب تهران از دیگر مأموریت‌های تعاونی‌هاست.

بررسی عملکرد مالی و اجرایی تعاونی‌های غرب تهران

بررسی عملکرد مالی و اجرایی تعاونی‌های غرب تهران

در طول دهه اخیر بیش از ۴۰۰ پروژه مسکونی توسط تعاونی‌های غرب تهران به بهره‌برداری رسیده است. متوسط زمان اجرای هر پروژه نیز از فاز زمین تا تحویل نهایی حدود ۳۰ ماه بوده است.

جالب است بدانید که میانگین قیمت تمام‌شده برای عضو بسته به منطقه و مصالح، بین ۶ تا ۸ میلیون تومان به‌ازای هر مترمربع گزارش شده است.

نمونه‌های موفق:

  • تعاونی کاشانه سازه فرتاک: این تعاونی در منطقه ۲۲ توانسته بیش از ۱۵ پروژه مسکونی را با میانگین تأخیر کمتر از ۶ ماه تحویل دهد.
  • شرکت تعاونی عمرانی توسعه ابنیه همت: شرکت تعاونی عمرانی توسعه ابنیه همت از سال ۱۳۹۱ تا کنون بیش از ۱۰ پروژه بزرگ مانند «زاگرس» و «فرزانگان» را در منطقه ۲۲ اجرا کرده است. برای اطلاعات بیشتر به سایت اختصاصی این شرکت مراجعه کنید (شرکت تعاونی عمرانی توسعه ابنیه همت).
  • سایر تعاونی‌ها: نظیر تعاونی مسکن فرهنگیان و تعاونی مسکن کارمندان شهرداری که هر یک پروژه‌های مهمی در مناطق ۵ و ۲۱ تهران داشته‌اند.

چالش‌های شرکت های تعاونی

تأمین زمین ارزان‌قیمت در غرب تهران به یک چالش اساسی برای تعاونی‌ها تبدیل شده و آن‌ها را به جستجو در مناطق دورتر سوق داده است. علاوه بر این، نوسانات شدید قیمت مصالح ساختمانی، که در سال‌های اخیر تورمی بیش از ۲۰۰٪ را تجربه کرده، برنامه‌ریزی مالی این تعاونی‌ها را با مشکلات جدی مواجه ساخته است.

دسترسی محدود به منابع مالی بانکی و نرخ سود بالای تسهیلات نیز فشار مضاعفی بر نقدینگی پروژه‌ها وارد آورده است.

در نهایت، پیچیدگی‌های بوروکراتیک و مراحل زمان‌بر و پرهزینه اخذ مجوزها از نهادهایی چون شهرداری و اداره ثبت‌اسناد، تکمیل پروژه‌ها را با تأخیر و افزایش هزینه روبرو کرده است.

راهکارهای بهبود عملکرد تعاونی‌های عمرانی غرب تهران

جهت بهبود عملکرد تعاونی‌های عمرانی غرب تهران پیشنهاد می‌شود:

  • تسهیل تأمین زمین از طریق تعامل شهرداری با تعاونی‌ها و تخصیص اراضی با کاربری مسکونی.
  • ایجاد صندوق حمایت مالی ویژه با نرخ سود ترجیحی برای تعاونی‌ها، تحت نظارت وزارت تعاون.
  • کاهش بوروکراسی با ایجاد پنجره واحد مجوزها در شهرداری و وزارتخانه‌های مرتبط.
  • استفاده از فناوری‌های نوین مانند BIM و مدیریت پروژه مبتنی بر نرم‌افزار برای کاهش هزینه و زمان ساخت.
  • تقویت آموزش و مشاوره برای اعضا و هیئت مدیره تعاونی‌ها با همکاری دانشگاه‌ها و موسسات تحقیقاتی.

چشم‌انداز تعاونی‌های مسکن غرب تهران

با در نظر گرفتن تقاضای همیشگی برای مسکن و عملکرد موفق تعاونی‌های مسکن در ده سال گذشته، انتظار می‌رود که تعداد پروژه‌های تعاونی در غرب تهران تا سال ۱۴۱۰ به دو برابر میزان فعلی برسد. این رشد قابل توجه نشان‌دهنده پتانسیل بالای این نهادها در تأمین نیازهای مسکن شهروندان است و می‌تواند نقش مهمی در توسعه شهری ایفا کند.

برای دستیابی به این چشم‌انداز و تضمین رشد پایدار تعاونی‌های مسکن، بهره‌گیری از رویکردهای نوین ضروری به نظر می‌رسد. استفاده از مدل‌های مشارکتی بین بخش خصوصی و تعاونی‌ها و همچنین ایجاد صندوق‌های زمین و ساختمان می‌تواند منابع مالی لازم را تأمین کرده و به اجرای پروژه‌های بزرگ‌تر و با کیفیت‌تر کمک کند. این اقدامات نه تنها به افزایش تعداد واحدهای مسکونی منجر می‌شود، بلکه می‌تواند به بهبود کیفیت ساخت و ساز و رضایت بیشتر اعضا نیز کمک کند.

چطور به این تعاونی ها اعتماد کنیم؟

چطور به این تعاونی ها اعتماد کنیم؟

اعتماد به تعاونی‌های مسکن، به‌ویژه برای کسانی که برای اولین بار قصد سرمایه‌گذاری یا خرید خانه از این طریق را دارند، یک دغدغه مهم است. برای ایجاد این اعتماد، می‌توانید به موارد زیر توجه کنید:

  • سابقه فعالیت: تعاونی‌هایی که سال‌ها در این زمینه فعال بوده‌اند و پروژه‌های موفقی را به اتمام رسانده‌اند، معمولاً قابل اعتمادتر هستند. می‌توانید سوابق پروژه‌های قبلی آن‌ها، کیفیت ساخت، و میزان رضایت اعضای قبلی را بررسی کنید.
  • مجوزها و مدارک قانونی: اطمینان حاصل کنید که تعاونی دارای مجوزهای لازم از مراجع ذیصلاح (مانند وزارت تعاون، کار و رفاه اجتماعی) است و تمامی فعالیت‌های آن بر اساس قوانین و مقررات مربوطه انجام می‌شود. بررسی اساسنامه تعاونی نیز می‌تواند اطلاعات مفیدی در مورد نحوه اداره و اهداف آن ارائه دهد.
  • بررسی دقیق پروژه: قبل از هرگونه سرمایه‌گذاری، جزئیات پروژه شامل موقعیت مکانی، نقشه ساخت، مصالح مورد استفاده، زمان‌بندی تحویل، و امکانات رفاهی را به دقت بررسی کنید. در صورت امکان، از پروژه‌های در حال ساخت یا تکمیل شده آن‌ها بازدید کنید.
  • مطالعه دقیق قرارداد: قرارداد عضویت و مشارکت در تعاونی را به دقت مطالعه کنید و از تمامی بندها و تعهدات طرفین آگاه شوید. در صورت نیاز، از یک وکیل یا مشاور حقوقی برای بررسی قرارداد کمک بگیرید. به ویژه به مواردی مانند نحوه پرداخت، زمان تحویل، شرایط فسخ قرارداد، و ضمانت‌های اجرایی توجه کنید.

سخن پایانی

در مجموع، بررسی عملکرد تعاونی‌های عمرانی فعال در غرب تهران طی ده سال گذشته نشان می‌دهد که این نهادها نقش قابل توجهی در تأمین مسکن و توسعه شهری این منطقه ایفا کرده‌اند. با وجود چالش‌های موجود، بسیاری از این تعاونی‌ها توانسته‌اند با موفقیت پروژه‌های مسکونی را به اتمام رسانده و رضایت نسبی اعضای خود را جلب کنند. با این حال، لزوم ارتقای شفافیت، تقویت نظارت، و بهره‌گیری از مدل‌های نوین مدیریتی برای افزایش کارایی و جلب اعتماد بیشتر در آینده همچنان احساس می‌شود تا این نهادهای مردمی بتوانند نقش مؤثرتری در پاسخگویی به نیازهای روزافزون مسکن در غرب تهران ایفا نمایند.