از کارخانه تا کلاس درس؛ چگونه ایده شهید طهرانچی آموزش عالی را عوض کرد؟

محمد علی‌اکبری، معاون علوم، مهندسی و کشاورزی دانشگاه آزاد اسلامی درباره ایده تشکیل دانشکده‌های موضوع محور به خبرنگار مهر گفت: شهید طهرانچی در یکی از بازدیدهای میدانی خود از یک کارخانه، متوجه شد که دروس دانشگاهی باید به‌گونه‌ای طراحی شوند که کاربرد مستقیم در صنعت داشته باشند. او از همین نقطه‌نظر، ایده تربیت دانشجو بر اساس نیازهای صنعتی و مسائل واقعی جامعه را مطرح کرد که بعدها مبنای شکل‌گیری دانشکده‌های موضوع‌محور قرار گرفت.

وی ادامه داد: در این ساختار، دانشکده‌ها بر پایه موضوعاتی مانند هوش مصنوعی، ساختمان و محیط زیست، حمل‌ونقل، انرژی، معدن و فضای مجازی شکل گرفته‌اند و پذیرش دانشجو نیز صرفاً بر اساس علاقه‌مندی به حوزه‌ها صورت می‌گیرد نه بر اساس رشته تحصیلی سنتی.

وی با اشاره به اهمیت پایه‌ای مقطع کارشناسی، اظهار کرد: مقطع کارشناسی زیربنای آموزش دانشگاه است و باید به‌صورت جدی دنبال شود. با این حال، در مقطع کارشناسی‌ارشد، نخستین مواجهه دانشجو با پژوهش اتفاق می‌افتد و ما درصدد هستیم تا پژوهش در این مقطع را نیز در مسیر مأموریت‌های دانشکده‌ها هدایت کنیم.

علی اکبری افزود: حدود ۲۰ تا ۳۰ درصد ظرفیت دانشکده‌ها، آموزشی و ۷۰ تا ۸۰ درصد پژوهشی در نظر گرفته شده است؛ به‌طوری‌که در دوره کارشناسی تمرکز بر آموزش خواهد بود و در مقاطع تحصیلات تکمیلی، پایان‌نامه‌ها و رساله‌ها نیز مأموریت‌گرا و هم‌راستا با نیازهای صنعتی و اجتماعی طراحی می‌شوند.

او توضیح داد: در این ساختار، پذیرش دانشجو صرفاً بر اساس رشته تحصیلی نخواهد بود، بلکه بر مبنای علاقه‌مندی و موضوع مورد توجه دانشجو در دانشکده‌های تخصصی صورت می‌گیرد.

به گفته این مسئول دانشگاهی، دانشجو باید انتخاب کند که به کدام حوزه علاقه دارد؛ برای مثال، دانشجوی مهندسی برق می‌تواند در پروژه‌های مربوط به ساختمان‌های هوشمند یا انرژی‌های نو در دانشکده هوشمند فعالیت کند، یا دانشجوی رشته شیمی در زمینه‌های داروسازی یا نفت مشغول به پژوهش شود.

وی تصریح کرد: مهم نیست دانشجو در چه رشته‌ای تحصیل می‌کند، بلکه آنچه اهمیت دارد حوزه‌ای است که به آن علاقه دارد. ما به‌جای تمرکز صرف بر رشته، ساختار آموزش را به‌سمت موضوع‌محور بودن سوق می‌دهیم.

علی اکبری تاکید کرد: دانشجویان می‌توانند از ظرفیت دروس اختیاری، دوره‌های بین‌رشته‌ای، دوره‌های عرصه در محیط‌های صنعتی و حتی پروژه‌های خارج دانشگاه استفاده کنند.

معاون علوم دانشگاه آزاد افزود: تلاش ما این است که با فراهم کردن بسترهای لازم، دانشجو بر اساس علاقه خود مسیر یادگیری و فعالیت پژوهشی‌اش را انتخاب کند و احساس تعلق بیشتری نسبت به حوزه تخصصی خود داشته باشد.

وی در پایان خاطرنشان کرد: ساختار جدید دانشکده‌های موضوع‌محور دانشگاه آزاد اسلامی به‌گونه‌ای طراحی شده که از قالب سنتی رشته‌محور خارج می‌شود و به دانشجویان امکان می‌دهد بر اساس علاقه و توانمندی، در مسیرهای متنوع علمی، پژوهشی و صنعتی گام بردارند.

وقت آن رسیده دانشگاه آزاد نقش‌آفرین شود، نه فقط ناظر

این مسئول دانشگاهی با اشاره به مفهوم «بهره‌وری اجتماعی» گفت: ما به‌دنبال آن هستیم که سرمایه‌گذاری علمی در حوزه‌هایی انجام شود که مستقیماً به نفع جامعه تمام شود. اگر آموزش عالی بتواند به نیازهای واقعی جامعه پاسخ دهد، حتی بدون حمایت دولتی هم اثرگذاری مثبت خواهد داشت. به‌عنوان نمونه، توسعه هوش مصنوعی یا بهبود سامانه‌های حمل‌ونقل می‌تواند تأثیر ملموس و مستقیمی در زندگی مردم داشته باشد؛ همان‌گونه که استارت‌آپ‌هایی مانند اسنپ یا تپسی، ساختار حمل‌ونقل شهری را متحول کردند.

او تأکید کرد: دانشگاه آزاد اسلامی باید از یک ناظر علمی صرف، به یک عامل اثرگذار در جامعه تبدیل شود. زمانی می‌توانیم مدعی اثرگذاری باشیم که محصولی مانند یک الگوریتم بومی در حوزه هوش مصنوعی یا یک سامانه ملی حمل‌ونقل از دل دانشگاه خلق شود؛ نه اینکه صرفاً از تولیدات دیگران استفاده کنیم.

وی در پایان خاطرنشان کرد: مسیر پیش‌رو قطعاً ساده نیست، اما از آنجا که جامعه به‌شدت به برخی حوزه‌ها نیاز دارد، این مدل آموزش موضوع‌محور، به‌صورت طبیعی به بهره‌وری اجتماعی منجر خواهد شد و می‌تواند الگویی موفق برای سایر نهادهای علمی کشور نیز باشد.