تجربه نگاری در آوردگاه جنگ؛ رسانه ملی چگونه سنگر آگاهی شد؟

به گزارش خبرنگار مهر، تجربه این روزهای رسانه ملی می‌تواند به عنوان رویدادی تاریخی و حتی الگو ثبت شود. فرشید شکیبا کارشناس ارشد علوم ارتباطات اجتماعی و مدیر دوبلاژ تلویزیون در یادداشتی با تاکید بر تدوین «دکترین رسانه‌ای جنگ» به عنوان مهم‌ترین موضوع در رسانه‌ها به ویژه رسانه ملی، برخی از این اصول را براساس جنگ ۱۲ روزه تحمیلی مورد بررسی قرار داده است و به اصول، ارزش‌ها، خطوط قرمز و اهداف رسانه ملی در زمان جنگ اشاره کرده که لازم است مدون شود.

رسانه ملی در آوردگاه جنگ: سنگری از جنس آگاهی و امید

وقتی صدای گلوله بلند می‌شود، رسانه چه می‌گوید؟ در شرایط جنگی، رسانه ملی دیگر فقط یک «رسانه» نیست؛ بلکه یک «سلاح راهبردی» است. جنگ امروز، جنگ روایت‌هاست و رسانه‌ای که بتواند روایت درست را به موقع و مؤثر به گوش مخاطبان برساند، پیروز میدان است. در این جنگ ۱۲ روزه جنگ مشترک آمریکایی- صهیونیستی علیه کشورمان، رسانه ملی پا به پای نیروهای مسلح در کنار وطن و مردم بود تا جایی که علاوه بر جانفشانی‌های مکرر تیم‌های مختلف خبری برای جهاد تبیین و بیان حقیقت، رژیم صهیونیستی به ساختمان شیشه‌ای سازمان صدا و سیما حمله کرد چون در پی خاموش کردن صدای حقیقت بود؛ در پی آن بود تا مانع از افشای جنایاتش شود. رسانه ملی با در اختیار داشتن شبکه‌های مختلف رادیویی و تلویزیونی در این جنگ از هیچ تلاشی دریغ نکرد و باید اذعان داشت که از رئیس سازمان صدا و سیما تا تک تک خبرنگاران، گزارشگران و برنامه سازان جانفشانی کردند.

در این یادداشت از ابعاد مختلف به چگونگی پرداخت رسانه‌ای با بهرمندی از ظرفیت‌های موجود می‌پردازیم:

آماده‌سازی پیش از نبرد: کلید پیروزی در جنگ رسانه‌ای

«تجربه نشان داده که غافلگیری، بزرگ‌ترین آسیب را به یک رسانه در زمان جنگ وارد می‌کند. بنابراین، لازم است پیش از وقوع هرگونه درگیری، تدابیر لازم اندیشیده شود: تدوین «دکترین رسانه‌ای جنگ» به عنوان مهم‌ترین موضوع باید در رسانه‌ها به‌خصوص رسانه ملی مورد توجه قرار بگیرد. این دکترین باید شامل اصول، ارزش‌ها، خطوط قرمز و اهداف رسانه ملی در زمان جنگ باشد. حالا باید دید که این دکترین تا چه اندازه طراحی شده و در اختیار برنامه سازان قرار دارد تا بر آن اساس برنامه‌ها تولید و روانه آنتن شود.

آموزش و تربیت نیروهای متخصص نیز در بحبوحه جنگ بیش از پیش مورد توجه است. خبرنگاران، گزارشگران و برنامه‌سازان باید با اصول «جنگ رسانه‌ای»، «عملیات روانی» و «مدیریت بحران» آشنا شوند. آیا ما خبرنگاران و مجریان و برنامه سازان جنگی داریم که بتوانند با همه ابعاد آشنا باشند؟

ایجاد «بانک اطلاعاتی بحران» هم از دیگر نکات مهم است. اطلاعات مربوط به تهدیدات، آسیب‌پذیری‌ها، نقاط قوت و ضعف دشمن و افکار عمومی باید جمع‌آوری و سازماندهی شود و در در قالب‌های مختلف در اختیار مدیران رسانه، برنامه سازان و کارشناسان قرار بگیرد.

تهیه «برنامه‌های تولیدی اضطراری» هم باید در دستور کار قرار بگیرد. مستندها، گزارش‌ها، نماهنگ‌ها و برنامه‌های رادیویی و تلویزیونی با موضوعات مختلف (مانند مقاومت، ایثار، وحدت ملی، افشای جنایات دشمن) باید از قبل تولید و آماده پخش باشند و در هنگام جنگ با چینش مناسب از شبکه‌های مختلف روانه آنتن شوند.

رویکرد رسانه‌ای در زمان جنگ: شفافیت، سرعت، صحت

در شرایط بحرانی، اعتماد مردم به رسانه، حیاتی است. برای حفظ این اعتماد، باید سه اصل شفافیت، سرعت و صحت را رعایت کرد، موضوعی که رسانه ملی به خوبی تلاش کرد در این جنگ آن را رعایت کند. تقریباً تمام مردم از طریق شبکه خبر و زیرنویس شبکه‌های سیما، آخرین تحولات را تماشا می‌کردند و باید قدردان رسانه ملی در این خصوص بود حتی در لحظه‌ای که به ساختمان شیشه‌ای تجاوز شد خانم سحر امامی مجری خبر تا آخرین لحظه در قاب تلویزیون ماند تا این قاب برای همیشه ماندگار شود.

محورهای اصلی تولیدات رسانه‌ای در زمان جنگ

یکی از نکاتی که باید به آن توجه کرد تقویت روحیه مقاومت و ایثار است؛ داستان‌های قهرمانانه رزمندگان، ایثارگری‌های مردم و مقاومت در برابر دشمن باید به تصویر کشیده شوند. این باید به شکل منسجمی در شبکه‌ها دیده می‌شد و مردم هم می‌توانستند تصاویر و فیلم‌های خود را ارسال کنند که پویش‌هایی هم نیز از سوی رسانه ملی در این خصوص انجام شد. حفظ وحدت ملی و انسجام اجتماعی، افشای جنایات و دروغ‌های دشمن در قالب مستندها و گزارش‌هایی که چهره واقعی دشمن را نشان می‌دهند، باید همچنان در دستور کار قرار داشته باشد ضمن اینکه تأکید بر توانمندی‌ها و دستاوردهای داخلی نیز بسیار مهم است برنامه‌هایی که پیشرفت‌های علمی، فناوری و صنعتی کشور را به نمایش می‌گذارند، باید تولید شوند تا مردم هم در این خصوص اطلاعات کافی و البته در حد لازم داشته باشند. یکی دیگر از موضوع‌هایی که به مرور مطرح شد آموزش‌های لازم به مردم بود که در مواقع جنگی چه بکنند؟ آموزش‌های مربوط به پناهگیری، کمک‌های اولیه و مقابله با حملات سایبری باید از طریق رسانه ملی در قالب و فرم‌های مختلف تولید و پخش شود و صرفاً به صورت بیان مجری نباشد که لازم است کلیپ‌ها و موشن های خوبی تولید شود.

نقش مردم در تولیدات رسانه‌ای

مردم نباید فقط «مصرف‌کننده» باشند؛ بلکه باید در تولید محتوا نیز مشارکت داشته باشند اما چگونه؟

ایجاد «شبکه شهروندخبرنگار»: از مردم دعوت شود تا تصاویر، فیلم‌ها و گزارش‌های خود را در خصوص موضوعات مد نظر برای رسانه ملی ارسال کنند. یا حتی مسابقات فیلم کوتاه، عکس، شعر و داستان با موضوع جنگ و مقاومت برگزار شود. استفاده از ظرفیت شبکه‌های اجتماعی فراموش نشود و از مردم خواسته شود تا با انتشار مطالب و تصاویر مرتبط با جنگ، به مقابله با تبلیغات دشمن بپردازند.

اطلاع‌رسانی و مدیریت افکار عمومی

اطلاع‌رسانی در زمان جنگ، یک هنر است. باید هم واقعیت‌ها را گفت و هم از ایجاد رعب و وحشت در جامعه جلوگیری کرد. استفاده از کارشناسان متخصص، کارشناسان نظامی، امنیتی، روانشناسی و جامعه‌شناسی که باید در برنامه‌های رسانه‌ای حضور داشته باشند و به تحلیل و بررسی مسائل بپردازند. تنوع کارشناسان بسیار مهم است که تکراری نباشند و از این شبکه به آن شبکه بروند. تربیت کارشناسان برای رسانه باید اولویت جدی باشد. تأکید بر امید و پیروزی، اخبار مربوط به نیروهای خودی و شکست دشمن باید برجسته شوند. مقابله با شایعات، تیم ویژه‌ای برای رصد و تکذیب شایعات باید تشکیل شود و در این خصوص تولیدات ویژه به سرعت آماده و پخش شوند.

پیوست رسانه‌ای جنگ، هماهنگی و هم‌افزایی

پیوست رسانه‌ای جنگ، به معنای هماهنگی و همکاری بین رسانه ملی و سایر نهادهای ذی‌ربط (مانند ارتش، سپاه، وزارت اطلاعات و …) است. هدف از این هماهنگی، ارائه یک تصویر واحد و منسجم از جنگ به افکار عمومی است. این پیوست باید برای هر اقدامی به صورت جداگانه تهیه و در اختیار برنامه سازان قرار بگیرد.

نقش تلوبیون و فضای مجازی

تلوبیون و فضای مجازی می‌توانند نقش مهمی در جنگ رسانه‌ای ایفا کنند، پخش زنده رویدادهای مهم، که مردم منتظر آن هستند. رویدادهای مربوط به جنگ (مانند سخنرانی‌های ویژه مسئولان باید به صورت زنده از طریق تلوبیون پخش شوند. برنامه‌ها در تلوبیون در صفحه‌ای خاص قابل تماشا باشد. حتی آرشیو و دسترسی آسان هم باید مورد توجه باشد تا مخاطبان به راحتی بتوانند به مطالب مورد نیاز دسترسی داشته باشند. ایجاد صفحه ویژه جنگ: صفحه یا شبکه ای خاص با محتوای مرتبط با جنگ (مانند اخبار، تحلیل‌ها، مستندها، فیلم‌ها) باید در تلوبیون ایجاد شود. با استفاده از ظرفیت شبکه‌های اجتماعی، باید به مقابله با تبلیغات دشمن پرداخت و روایت درست را منتشر کرد.

دستورالعمل‌ها و راهبردهای رسانه‌ای جنگ

دستورالعمل‌ها و راهبردهای رسانه‌ای جنگ باید به صورت کامل و تفکیک‌شده برای برنامه‌سازان تهیه و در اختیار آنها قرار گیرد. این دستورالعمل‌ها باید شامل موضوعاتی مانند: نحوه پوشش اخبار جنگ، نحوه مصاحبه با رزمندگان و خانواده شهدا، نحوه تولید مستندها و فیلم‌های جنگی، نحوه استفاده از موسیقی و جلوه‌های ویژه، نحوه مقابله با تبلیغات دشمن و موضوعات مورد نیاز برای مجریان، کارشناسان و حتی زیرنویس‌ها باید آماده شود.

رسانه ملی، سنگر آگاهی و امید

در نهایت باید عنوان کرد با وجود همه مشکلات و سختی‌های متعدد در این جنگ ۱۲ روزه، رسانه ملی به سنگر آگاهی و امید تبدیل شد. حالا باید پس از جنگ نیز با اتخاذ رویکردی فعال، هوشمندانه و مسئولانه، از این سلاح راهبردی برای پیروزی در جنگ روایت‌ها استفاده و از منافع ملی دفاع کرد.»